Alzheimer

Choroba Alzheimera jest najczęstszą przyczyną otępienia u osób powyżej 65 roku życia. Charakterystycznym objawem choroby Alzheimera są zaburzenia pamięci, które spowodowane są zanikiem tkanki mózgowej. W późnej fazie choroby chory często ma problemy z samodzielnym przyjmowaniem posiłków, a nawet zapomina o tym, że powinien zjeść. Należy więc zadbać o odpowiednie odżywianie pacjenta.

Choroba Alzheimera dotyczy około 10% osób powyżej 65 roku życia i prawie połowy powyżej 80 roku życia. W przebiegu choroby w mózgu osoby chorej powstają toksyczne dla komórek nerwowych blaszki beta-amyloidu oraz rozwija się przewlekły stan zapalny. Obserwuje się postępujące uszkodzenie komórek nerwowych, jak również ich połączeń (synaps), które prowadzą do wystąpienia licznych objawów chorobowych. Dotychczas nie określono jednak jednoznacznej przyczyny choroby Alzheimera. Wymienia się jednak czynniki ryzyka, które mogą prowadzić do jej rozwoju:

• wiek powyżej 65 lat,
• urazy głowy,
• nadciśnienie tętnicze,
• podwyższony poziom cholesterolu LDL,
• cukrzyca,
• zakażenie wirusem opryszczki (Herpes Simplex),
• niski stopień edukacji (zaobserwowano, iż osoby ze średnim i wyższym
• wykształceniem rzadziej zapadają na chorobę Alzheimera),
• predyspozycje genetyczne (mutacje w określonych genach).

Charakterystycznym objawem choroby Alzheimera są zaburzenia pamięci, czyli zdolności do nabywania nowych lub odtwarzania uprzednio nabytych informacji. Wraz z postępem choroby występują:

• afazja – zaburzenia mowy, trudności w doborze słów i nazywaniu przedmiotów,
• apraksja – niezdolność wykonywania wyuczonych ruchów, np. posługiwania się
• sztućcami, pisania, czytania,
• agnozja – zaburzenia słyszenia i widzenia,
• zaburzenia czynności wykonawczych – ubierania się, gotowania, jedzenia.

W później fazie choroby otępienie jest tak nasilone, że chory niekiedy nie wie, kim jest, ma trudności z wypowiedzeniem pojedynczych słów. Niektórzy chorzy są nadmiernie pobudzeni, agresywni lub dla odmiany apatyczni i wyczerpani. W chorobie Alzheimera obserwuje się także drgawki, drżenie rąk, przykurcze mięśni. Często występuje spadek masy ciała, który może być przyczyną nawracających infekcji. U osób w zaawansowanym stadium choroby obserwuje się wyniszczenie organizmu i tworzenie się ran odleżynowych.

Listę̨ 10 najczęściej występujących symptomów choroby Alzheimera stworzyło Amerykańskie Stowarzyszenie Chorych na Alzheimera (Alzheimer’s Association). Znalazły się̨ na niej:

• zaburzenia pamięci, które upośledzają̨ codzienne funkcjonowanie – zapominanie ważnych dat, nazwisk, powtarzanie tych samych pytań, poleganie na bliskich w sprawach, w których wcześniej chorzy radzili sobie sami itp.
• zaburzenia planowania i rozwiązywania problemów związanych np. z prowadzeniem domowego budżetu, trudności z wykonywaniem zadań według instrukcji itp.
• trudności w wykonywaniu codziennych czynności w domu, pracy, w trakcie wypoczynku – kłopoty z wykonywaniem czynności, które wcześniej nie sprawiały problemów: np. jazda samochodem, przygotowywanie posiłków, prowadzenie domu, uprawianie hobby itp.
• zaburzenia orientacji w miejscu i w czasie – chorzy mogą̨ mieć kłopot z rozróżnieniem pory dnia, roku i świadomością̨ upływu czasu, mogą̨ zapominać gdzie są i jak się tam znaleźli.
• zaburzenia wzrokowo-przestrzenne – pojawiają̨ się̨ kłopoty z czytaniem, oceną dystansu, rozróżnianiem kolorów itp. Przechodząc obok lustra, chorzy mogą mieć wrażenie, że widzą w nim obcą osobę̨.
• problemy z mówieniem i pisaniem – kłopoty z uczestnictwem w konwersacji, zatrzymywanie się̨ w środku dialogu, powtarzanie tych samych kwestii, trudności ze znalezieniem słów itp.
• gubienie i chowanie rzeczy w dziwnych miejscach, niemożność ich odnalezienia.
• brak zdolności prawidłowej oceny sytuacji objawiająca się̨ m.in. łatwowiernością̨ (która może być wykorzystana przez osoby trzecie, np. telemarketerów), czy nieprzywiązywaniem znaczenia do własnego wyglądu i czystości.
• wycofanie się z pracy, kontaktów towarzyskich, hobby
• zaburzenia nastroju i zmiana osobowości – chorzy mogą̨ odczuwać niepokój, zagubienie, strach czy smutek, także w miejscach, w których wcześniej czuli się komfortowo. Mogą również stać się bardziej podejrzliwi.

Jeżeli zaobserwujemy przynajmniej 2 z 10 opisanych wyżej objawów należy udać się do lekarza psychiatry lub neurologa w celu wykonania pogłębionej diagnostyki.

Początek choroby Alzheimera to przede wszystkim zaburzenia pamięci. We wczesnym etapie jej utrata może nie być dostrzegana lub uznana za zwykłe zapominanie. Powoli problemem staje się kontrola nad domowym budżetem, postępowanie zgodnie z instrukcjami np. w pracy czy prowadzenie samochodu. Niektórzy pacjenci są nieświadomi powyższych problemów. Zmiana otoczenia może powodować dezorientację, a pacjent gubi się podczas spaceru czy prowadząc samochód.

Z czasem chory staje się niezdolny do pracy, łatwiej o zagubienie i zmieszanie. Zaczyna potrzebować codziennej opieki. Zaskakująco dobrze zachowane mogą być maniery, czynności często wykonywane oraz powierzchowna rozmowa. Pojawiają się natomiast problemy z mową. Najczęściej dotyczą właściwego doboru słów i rozwlekłego sposobu wypowiadania się. Osłabienie zdolności wzrokowo-przestrzennych zaczyna przeszkadzać przy ubieraniu, jedzeniu czy rozwiązywaniu prostych łamigłówek. Pacjenci mogą tracić zdolność do wykonywania podstawowych obliczeń czy sprawdzania godziny. W późnych stadiach choroby osoby mogą nadal chodzić, ale zwykle jest to błąkanie się bez celu. Nieuchronnie pojawia się utrata trafnego osądu, rozwagi i przyjmowania nowych wiadomości. Powszechnym problemem są urojenia. Chory zaczyna twierdzić, że jest okradany, że małżonek zaczyna go zdradzać albo że osoby najbliższe nie są tymi, za których się podają. Zmiany dotykają również nastroju. Brak zahamowań i agresja mogą występować na przemian z biernością i wycofaniem. Łatwo ulega zaburzeniu dobowy rytm aktywności. Nocne wałęsanie się jest często przyczyną urazów pacjentów i niepokoju domowników. Niektórzy chorzy zaczynają poruszać się wolno, powłócząc nogami, z widoczną niezgrabnością w ruchach.

W końcowym stadium choroby pacjenci są przykuci do łóżka, nie nawiązują kontaktu, nie zgłaszają potrzeb fizjologicznych. Potrzebują pomocy przy wszystkich czynnościach związanych z jedzeniem, ubieraniem się czy toaletą. Typowy czas trwania choroby od wystąpienia pierwszych objawów to około 10 lat.

Należy pamiętać o tym, że Alzheimer wiąże się z otępieniem i zahamowaniem zdolności pamięciowych. Chorzy zapominają o wielu kwestiach, a fakty z przeszłości pamiętają wybiórczo. Sposób ich myślenia często pozbawiony jest logiki i dla innych niezrozumiały. Wyjaśnianie i udowadnianie winy jest często bezskuteczne, a seniorzy nie zdają sobie sprawy z błędów, które popełniają. Ważna jest próba zrozumienia oraz wsparcie okazywane ze strony osoby opiekującej się chorym. Wymaga to empatii oraz dużych pokładów cierpliwości, co bywa najtrudniejsze we współpracy z chorującym na Alzheimera.

Opiekując się osobą chorą na Alzheimera, należy pamiętać o tym, że senior wymaga troski i życzliwości, ale potrzebne jest także zdecydowanie i pewność siebie ze strony opiekuna. Wydawane polecenia i prośby kierowane w stronę chorego muszą być treściwe oraz wyrażone w prostym i zrozumiałym języku. Chory często potrzebuje dłuższej chwili na odpowiedź. Należy nastawić się na to, że istotne informacje będą musiały być wielokrotnie powtarzane. Opiekun/ka muszą być wyrozumiali, także w przypadku złości i agresji ze strony chorego – nie powinni wdawać się w dyskusję, lecz starać się skierować uwagę seniora na inne kwestie. Chorzy dobrze reagują na pochwały, miłe gesty takie jak uśmiech, pogładzenie po dłoni.