Choroba Parkinsona należy do chorób neurodegeneracyjnych. Dotyka osób starszych – ok. 2/3 chorych ma powyżej 65 lat, choć zdarzają się też przypadki zachorowań przed 50 rokiem życia. Jest to choroba postępująca powoli i podstępnie, nieuchronnie prowadzi do stopniowego zmniejszenia sprawności ruchowej, jak również intelektualnej. Ze względu na fakt starzenia się społeczeństwa, choroba Parkinsona z roku na rok stanowić będzie coraz poważniejszy problem, tym bardziej, że współczesna medycyna nie zna na nią przyczynowego lekarstwa.
U podstaw tej choroby leży proces zwyrodnieniowy ograniczony wybiórczo do jednej grupy neuronów (komórek nerwowych) umiejscowionych w śródmózgowiu w tzw. jądrach podstawy, które odgrywają ważną rolę w kontroli czynności ruchowych. Jedno z tych jąder, nazywane istotą czarną, wytwarza i uwalnia bardzo ważną substancję zwaną dopaminą, która to właśnie odgrywa kluczową rolę w kontroli procesów ruchowych. W chorobie Parkinsona liczba komórek istoty czarnej systematycznie się zmniejsza, czemu towarzyszy postępujące zmniejszenie stężenia dopaminy w jądrach podkorowych, co z kolei prowadzi do rozwoju choroby. Ze względu na bardzo duże zdolności kompensacyjne mózgu, objawy choroby Parkinsona pojawiają się dopiero, gdy obumrze ok. 80% komórek wytwarzających dopaminę. Pomimo tego, że choroba Parkinsona znana jest od lat, do tej pory nie wiadomo, co jest przyczyną prowadzącą do zwyrodnienia komórek istoty czarnej.
Czasami parkinsonizm może być skutkiem stosowania leków z grupy neuroleptyków. Jest to tzw. parkinsonizm polekowy.
Centralny układ nerwowy osób chorych na parkinsonizm jest zaburzony i jego stan pogarsza się z czasem. Choroba Parkinsona zazwyczaj dotyka osób po 60. roku życia. U każdego chorego parkinsonizm objawia się trochę inaczej. Tempo postępu choroby także jest sprawą indywidualną. Objawy choroby Parkinsona dzieli się na dwie grupy: objawy podstawowe i drugorzędne.
Choroba Parkinsona – objawy podstawowe
Jednym z pierwszych objawów parkinsonizmu jest spowolnienie ruchów w czasie chodzenia, wstawania, siadania, a więc wszystkich podstawowych czynności fizycznych. Spowodowane jest to opóźnieniem wysyłania przez mózg sygnałów do mięśni. Początkowe objawy choroby to także drżenie rąk w spoczynku, we śnie, ocieranie kciuka o palec wskazujący (tzw. ruch „liczenia pieniędzy” lub „kręcenia pigułek”). Z czasem ruchy ulegają zwolnieniu, ograniczeniu. Sztywne mięśnie to kolejny objaw choroby Parkinsona. Często występuje również ból mięśni, zwłaszcza w czasie ruchu. Sztywnieje twarz, która z powodu zaniku mimiki i rzadkiego mrugania przyjmuje „maskowaty” wygląd (tzw. maskowata twarz), mowa staje się bełkotliwa, niewyraźna, pismo drobne i nieczytelne, mogą pojawić się trudności w połykaniu.
Parkinsonizm we wczesnym stadium objawia się również problemami z równowagą. Gdy mięśnie tracą refleks, trudniej jest zachować postawę. Zdarzają się częste upadki. „Chód Parkinsona” to popularna nazwa symptomu występującego u chorych na tę chorobę. Jest to określenie typowej maniery chodzenia polegającej na opuszczonej głowie, opuszczonych ramionach, braku kołysania ramion, powłóczeniu nogami i postawie wychylającej się do przodu i do tyłu w nienaturalny sposób. Choroba Parkinsona w ogóle utrudnia poruszanie się, w tym chodzenie, a więc trudno jest zacząć iść. Często zdarza się osobie cierpiącej na parkinsonizm zatrzymać się w trakcie chodu z powodu zesztywnienia mięśni i odmowy posłuszeństwa ciała.
Choroba Parkinsona – objawy drugorzędne
Do drugorzędnych objawów choroby Parkinsona można zaliczyć częste zatwardzenia spowodowane brakiem kontroli nad jelitami i pęcherzem moczowym. Chorzy doświadczają również problemów z połykaniem pokarmu i śliny. W związku z ich cofaniem się do ust, osoby chore na parkinsonizm kaszlą, duszą się i ślinią.
Upośledzeniu ulega również postrzeganie świata, co skutkuje niepokojem, depresją. Zahamowaniu ulegają także zdolności motoryczne, co objawia się mówieniem szeptem, niewyraźnym pismem oraz spowolnioną reakcją na zadane pytanie.
Choroba Parkinsona powoduje nadmierne ślinienie i pocenie, jak również wysuszenie skóry na twarzy i głowie.
Choroba rozwija się powoli, prowadząc do coraz większej niesprawności. Chorzy umierają zazwyczaj z powodu powikłań wywołanych unieruchomieniem, takich jak zapalenie płuc czy zator tętnicy płucnej.
Choroba Parkinsona – leczenie
Nie istnieje leczenie przyczynowe, które całkowicie zahamowałoby rozwój choroby Parkinsona. Współczesna medycyna dysponuje jednak lekami, które pozwalają opóźnić o kilka lat wystąpienie nasilonych objawów choroby, przedłużają czas przeżycia chorych niemal do czasu przeżycia w populacji ogólnej i znacząco poprawiają jakość życia pacjenta. Należą do nich:
- Lewodopa – lek będący prekursorem dopaminy.
- Agoniści dopaminy (np. bromokryptyna, pramipexol) – leki „naśladujące” działanie dopaminy.
- Selegilina – lek blokujący monoaminooksydazę typu B – enzym rozkładający dopaminę.
W leczeniu objawowym choroby Parkinsona niedoceniane, a często istotne są takie elementy postępowania, jak:
- dieta – powinna być dobrana indywidualnie, by nie dopuścić do zmiany masy ciała, zawierać odpowiednie proporcje płynów i błonnika; poza tym pacjenci przyjmujący lewodopę powinni przyjmować mniejszą ilość białka;
- odpowiedni tryb życia;
- rehabilitacja ruchowa – zaleca się ćwiczenia zapobiegające rozwojowi zmian zwyrodnieniowych i zespołów bólowych i poprawiające ogólną kondycję ruchową;
- intensywne leczenie współistniejących zaburzeń, takich jak zaparcia, czy depresja.
Chorych na chorobę Parkinsona niereagujących na konwencjonalne leczenie farmakologiczne, szczególnie w razie nasilonego drżenia, możemy obecnie próbować leczyć, stosując jedną z nowych technik chirurgicznych: talamotomię – zabieg, podczas którego chirurg niszczy niewielki obszar struktury mózgu zwanej wzgórzem, osiągając w ten sposób zmniejszenie drżenia u ok. 80-90% chorych; przeszczepianie komórek macierzystych pochodzących z płodów do jąder podstawy w celu odnowy komórek wytwarzających dopaminę – technika eksperymentalna i budząca wiele kontrowersji, aczkolwiek pewna liczba tak leczonych chorych wykazuje znaczną poprawę, a u niektórych z nich poprawa jest tak duża, że mogą grać w tenisa, jeździć na nartach i prowadzić samochód.